Etapa honetan Ergoiena haranetik Urbasa gainera igoko gara, goi lautada handi horren mendebaldeko eta hegoaldeko ertzak zeharkatzeko; pagadi itxi bat estaltzen du, eta erdian zokogune handi bat dauka, Urbasako Zelaigunea deritzana. Amaieran, Pilatoren Balkoia deituriko amildegia ikusiko dugu, Urederra jaiotzen den lekuaren gainean; handik Zudairera joango gara, Ameskoako buru egiten duen herrira, paraje ederraz gozatuz.

Oharra
Ordutegiak ibil-denborei dagozkie, atsedenaldiak kontuan hartu gabe.

Etapa honetan Lizarraga herritik irtengo gara, Ergoiena haranaren burutik, Andia eta Urbasa mendiek iparraldean osatzen duten haitz-hormaren beheko aldetik.

Herriaren erditik hego-mendebalderantz pista bat hartuko dugu, berriro errepidera irteteko, Lizarrago igoeraren lehen bihurgune itxira. Hantxe, hesi bat zeharkatu, eta aurrera jarraituko dugu pistaz, ur biltegi bat topatu arte; han ezkerrera jo, arrasto gorriak dituen pista bateraino. Pistak malda handia du. Pista horretatik joan ordez, ezkerrera beste bide bat, harripilez seinalatua, har dezakegu; handik berriro pistara irtengo gara, gorago. Baso batera sartu, eta bihurgune batzuetan gora egin eta gero, zabalgune batera iritsiko gara, eta errepidearen azken bihurgunetik datorren beste pista bat topatuko dugu. Hor eskuinera joko dugu, ipar-mendebaldera doan bide zabal bat hartuta, haitz-hormaren ondotik. Bide hori erromatar galtzada baten zatia da; Bakaikoatik Urbasaren erdiko zelaigunera iristen zen galtzada hori, handik Zunbeltz bentara jaisteko, Ierriko haranera. Ia ez dago gorabeherarik, eta Sakana oso ondo ikusten da; hondoan, Etxarri Aranaz nabarmentzen da, eta behean, abiapuntuan, Lizarraga. Azken igoera bat egin, basotik irten, eta burdinazko hesi bat topatuko dugu, Astaportua izeneko pasagune batean; Etxarriko mendatea ere deitzen diote; handik sartuko gara Urbasako Parke Naturalera.

Urbasa mendi zabala da, eta hiru ezaugarri berezi ditu, beste gune naturaletatik bereizten dutenak: alde batetik, erdian behe-zelai bat du, Urbasako Zelaia izenekoa, batik bat artzaintzarako erabilia; bestetik, berebiziko pagadia dauka, erdiko zelai horren inguruan; eta, azkenik, lurrazpi berezia du, izan ere kare-harrizko zoruak ura iragazten baitu, azpian ur-putzu handiak osatuz; ur hori leize eta zuloetatik irteten da; Urederraren jaiotzak biltzen ditu urik gehienak, ia 10etik 9. Hiru ezaugarri horiek ematen dioten izena ere lekuari: Ur-Basa (ura eta basoa).

Etxarriko mendatetik, galtzadaren hegoaldea ikus dezakegu. Bide horrek gainaren paretik jarraitzen du. Handik jo beharrean, mendiaren gerritik jarraituko dugu, abereek egindako bide estuetan barna. S. Adriango baselizaren teilatua ikus dezakegu; zuzen aurrera jo, haitz-horma baten gainetik igaro, eta hamar bat minutuan goian gara.

Gailur harrigarria da; baseliza amildegiaren ertzean dago, eta handik Ergoiena haran osoa ikusten da; Lizarraga behean, Beriain aurrez aurre, S. Donato baselizarekin. Iparraldean, berriz, Aralar ikusten da, behean Sakana duela, eta Sakanan barrena Arakil ibaia. Hegoaldean, Urbasa zabala. Baselizaren ondoan zelaigune bat dago, harkaitzezko aldare batekin.

Gailurretik hego-ekialdera joko dugu, aldarea eskuinetara utzita; bide txiki bat ikusiko dugu, pago eta harri artean doana. Ezkerretara amildegia dugu; hegoaldera joko dugu, eta beherago pisten bidegurutze bat ikusiko dugu; Etxarritik eta Lizarraga mendatetik datoz. Laster iritsiko gara bidegurutzera. Hegoaldera doan pista hartu, arrasto gorrien atzetik, eta, laster, ezkerretara bide bat utzita, arrasto zuri-horiak dituen pista batean aurrera jarraituko dugu. Laster, ezkerretara, bide bat ikusiko dugu, harripilez seinalatua; han aurrera doaz arrasto zuri-horiak. Handik jo, eta berehala bide zabala bihurtuko zaigu; baso zabal batean sartuko gara, pagadi batean. Aurrera jo, hegoalderantz, eta amildegira hurbilduko gara; ekialdera Ierri harana daukagu. Bidea bihurguneka doa aurrera, urak kareharrizko zoruan egindako sakonunetan behera egin gabe. Harrizko pista bat topatuko dugu, eta handik eskuinetara joko dugu, arrastoen atzetik; basotik kanpora eramango gaituzte, Las Choas izeneko zelai batera irteteko.

Han, basotik irtetean, bidea eta arrastoak utzi, eta hegoaldera joko dugu, leku garbi batean zehar (bide zabal baten arrastoa antzeman daiteke). Aurrean, muino bat ikusiko dugu, alde batean horma batekin; Dulantz gaina da. Hegoaldera jarraituko dugu, Zunbeltz amildegiaren ondotik, eta laster bide bat topatuko dugu, Las Choas aldetik datorrena, arrasto zuri-horiekin. Bide hori hartu (laster zabal-zabala egingo zaigu) eta artzain-borda batzuetara iritsiko gara; horma baten kontra daude, eta burdinazko hesi handi bat daukate. Urritzagako sarreran gaude; han gurutzatzen dira Zunbeltz eta Irantzutik (Ierri haranean) igotzen diren bideak; haietatik sartzen da Bardoitza eta Dulantz izeneko Urbasako lekuetara.

Harrizko hormak hegoaldera jarraitzen du, Dulantz gaineraino. Hesia igaro, eta margo gorriz seinalatutako bidea hartuko dugu; hormatik aldentzen da, pixkanaka, Bidea utzi, eta muino txiki biribil bat (La Nevera, 1125 m) igoko dugu, eta berriro bidera jaitsiko gara; baso txiki bateraino jarraitu, Dulantz gainetik gertu, eta ikusiko dugu seinaleak bidetik irteten direla, eta zuzenean Dulantzera igotzen direla. Aurreraxeago erpin geodesikoa ikusiko dugu, eta gailurreko gutunontziak.

Gailur zabal eta garbia da, belar askorekin; Urbasaren mailarik gorena jotzen da han. Iparraldera eta mendebaldera, Urbasako baso zabalak ikusten dira, eta urrutian Aralar, Beriain eta Andia mendiak. Hegoaldean, Ierri harana ikusten da, eta Lizarrako lurrak, Montejurra, Lokiz eta Monjardin mendiekin.Gailurretik gertu, Urritzagan utzi dugun harrizko horma ikusiko dugu berriro. Hegoaldera joko dugu, hormaraino; burdinazko hesi bat igaro, basoan sartu, eta hormaren pare doan bide bat hartuko dugu, zelaigune batera jaisteko; borda eraitsi bat ikusiko dugu han. Bide zabala aurrera doa Urguntzako zelairaino, baina guk ezkerrera joko dugu, oso ondo ikusten ez den bide batetik, hegoalderantz; handik burdinazko hesi batera helduko gara; beste aldera igaro, eta baso itxi batean sartuko gara; ezkerraldetik, zelaiaren ertzera joango gara, haranaren ondoraino, eta handik Kerezmendiko mendateraino jarraituko dugu. Hara iritsita, pista bat ikusiko dugu, haranetik datorrena. Hura eskuinera hartu, iparralderantz eta laster pisten bidegurutze batera iritsiko gara, harrizko horma baten ondoan; burdinazko hesi bat ikusiko dugu; hura zeharkatu, eta Igarateko zelaira doan pista jarraituko dugu. Ezkerretara Urra mendatera doan bidea utziko dugu (metalezko hesi berde bat dago han)

Hortik aurrera, Urbasaren hegoaldeko ertzetik joango gara; Ameskoa Behera ematen duen aldetik; bertako jendeak basoetara igarotzeko erabiltzen zituen mendateetatik pasatuko gara; Urra, Gollano eta Bakedanoko jendea ibiltzen zen haietatik, aberastasun handia baitzegoen basoetan, bai artzaintzarako, bai ikazkintzarako. Montxo Armendarizen Tasio filma alde horietan egin zen, eta duela ez hainbeste urte paraje horietako jendea nola bizi zen erakusten du.

Bide zabalak pista handi batera eramango gaitu, Urbasaren hegoaldeko mugara, Pilatoren Balkoiraino. Handik jo beharrean, bide estuagoak hartuko ditugu, harkaitzezko horman behera jaisteko. Basotik irten eta Igarate izeneko leku bat igaroko dugu, mendebalderantz; bihurgune batzuen ondoren, bideak beste mendate batera eramango gaitu, Gollanora. Burdinazko ate batek ezkerretara doan bide batera ematen du. Basoan zehar jarraitu ezin denez, ondoko pista nagusia hartuko dugu, eta iparralderantz jo, ezkerrera bihurgune handi bat hartuz. Laster leku garbiago batera iritsiko gara, amildegitik gertu. Ahal dugunean, pista utzi, berriro iparraldera baitoa, eta ezkerrera joko dugu beste bide batetik, amildegira hurbilduz; haraneko herrien ikuspegi ederra dago handik. Lizarrostako zelaietan gaude.

Bidea estua da, eta arantza ugari dago; basoan sartzen da. Onena, harkaitzen ertzetik joatea da, alanbrezko hesiaren ondotik doan bidezidorrean barna. Zutabe batzuetan ipintzen dituen parajeetatik igaroko gara (El Boj eta Aseki); aurrera jarraitu, kontuz, eta pista batera hurbilduko gara; burdinazko hesi bat ikusiko dugu, Bakedanoko Mendate Berrikoa. Hesia zeharkatu, Urbasa aldera, eta bide zabal batetik jarraituko dugu, baina laster utzi eta ezkerrera bidezidor txiki bat hartuko dugu, harkaitzen ondotik. Alanbrezko hesiaren albotik jarraitu, basotik irten, eta berriro pista nagusiarekin topo egingo dugu, arrasto zuri-horiekin. Mendebaldera, Pilatoren Balkoiko ikuspegi harrigarria daukagu, Urederraren jaiogunearen gainean. Pistaren ertzetik jarraituz, Bakedanotik datorren bidera irtengo gara; bide horrek haitz-horma guztia igotzen du, eta Bakedanoko Mendate Zaharreraino iristen da; Portuzahargaña deritza.

Berebiziko lekua da hauxe; Urederra jaiotzen den inguruko amildegien gainean gaude; alanbrezko hesia igaro eta ertzeraino joan gaitezke, hobeto ikusteko. Behean, Ameskoa harana hedatzen da hegoaldera, Lizarra aldera; Lizarra da eskualdeko hiriburua.

Urederra leize batean jaiotzen da; hantxe agertzen da Urbasaren azpian pilatutako ura. Hara iristeko, Bakedanotik joaten da gehienbat; aparkaleku handi bat dago herri horretan. Zudaireko errepidetik ere joan daiteke. Aspaldidanik joaten zen jendea hara, historiaurreko arrastoak eta guzti baitaude bertan. Ertzetik jarraituko du, ikuspegia gozatuz, Pilatoren Balkoia inguratuz. Berriro basora sartuko gara, eta NA-7182 errepidera irtengo gara; errepide horrek Lizarra eta Olazti lotzen ditu, Urbasako mendatea bitarteko. Hemendik Zudairera jaistea besterik ez zaigu geratzen.

Errepidea zeharkatu eta aurrera jarraituko dugu, bide zehatzik gabe, hego-mendebalderantz. Pixka bat igo, eta, borda batzuk eskuinetara utzita,berriro ezkerrera jaitsiko gara, errepidera irteteko, bihurgune baten ondoan; zutabe batek dioenez, lekuak Aguarana izena du. Errepidea zeharkatu, eta baso batera sartuko gara; bide bat topatuko dugu ezkerretara, errepidearen parez pare jaisteko. Laster, kontuz ibiliz, bide malkartsua dago ezkerretara eta gero eskuinetara; arrasto gorriak ikusiko ditugu. Amildegien ondoan gaude, pagadiz inguraturik; bideak aurrera egiten du, zelai, berriko malkar bat jaisteko, bi haitz handiren artean. Errepidera irtengo gara berriro, eta handik Urederra jaiotzen den lekura doan bidea abiatzen da. Errepidean behera jarraitu, 500 bat metro, eta bide zabal bat hartuko dugu ezkerrera, Zudairera zuzenean jaisteko.

Ameskoa Beheko buru da herri hori; Ameskoaren barne daude, gainera, Bakedano, Gollano, Urrako Jaurerria, Ardaza eta Barindano. Goi Ameskoarekin bat egiten du, S. Martin bitarteko dela, Larregoiko mendiaren magalean. Herriaren gainean eraikuntza handi bat dago: Ameskoako ikastetxea.